Agencja Unii Europejskiej ds. Azylu (European Union Agency for Asylum, EUAA) jest agencją Unii Europejskiej, której zadaniem jest wspieranie państw członkowskich w stosowaniu pakietu przepisów UE regulujących kwestie azylu, ochrony międzynarodowej i warunków przyjmowania, znanych jako wspólny europejski system azylowy (WESA).
EUAA działa jako źródło informacji dla państw członkowskich w dziedzinie ochrony międzynarodowej i dysponuje możliwością zapewnienia pomocy praktycznej, prawnej, technicznej, doradczej i operacyjnej w różnej postaci. Agencja nie zastępuje krajowych organów azylowych ani recepcyjnych, które ostatecznie ponoszą pełną odpowiedzialność za swoje procedury i systemy.
Nadrzędnym celem prac EUAA jest osiągnięcie sytuacji, w której praktyki azylowe we wszystkich państwach członkowskich UE+ są zharmonizowane zgodnie ze zobowiązaniami UE, co oznacza, że wniosek złożony przez osobę fizyczną w którymkolwiek z państw członkowskich UE+ zawsze uzyska taki sam wynik. Podobnie wnioskodawca będzie zawsze przechodzić podobną procedurę w podobnych warunkach, bez względu na to, w którym państwie członkowskim wniosek został złożony i będzie korzystał z tych samych praw, obowiązków i warunków przyjmowania.
Wspólny europejski system azylowy (WESA) ustanawia prawnie wiążące zasady i procedury, których państwa członkowskie muszą przestrzegać, aby zagwarantować pełne poszanowanie praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. Ma on również zagwarantować, aby osoby, które nie kwalifikują się do ochrony międzynarodowej, były identyfikowane i mogły zostać odesłane do kraju pochodzenia.
- Zadaniem EUAA jest wspieranie państw członkowskich w stosowaniu pakietu przepisów UE regulujących kwestie azylu, ochrony międzynarodowej i warunków przyjmowania, znanych jako wspólny europejski system azylowy (WESA);
- Agencja stara się pomóc państwom członkowskim w zapewnieniu szybkich i skutecznych procedur azylowych, jak również wysokiej jakości standardów przyjmowania;
- Nadrzędnym celem działalności EUAA jest doprowadzenie do sytuacji, w której praktyki azylowe we wszystkich państwach członkowskich UE+ będą zharmonizowane;
- Aby to osiągnąć, EUAA przekształciła swoją działalność z koncentrującej się początkowo na wsparciu technicznym do skupienia się w równym stopniu na oddelegowaniu pomocy operacyjnej i budowaniu potencjału;
- EUAA jest źródłem informacji dla państw członkowskich w dziedzinie ochrony międzynarodowej i dysponuje możliwością zapewnienia pomocy praktycznej, prawnej, technicznej, doradczej i operacyjnej w różnej postaci;
- Agencja nie zastępuje krajowych organów azylowych, które ponoszą pełną odpowiedzialność za swoje krajowe sprawy azylowe.
Aby osiągnąć te cele EUAA pomaga państwom członkowskim za pośrednictwem trzech filarów wsparcia:
EUAA zapewnia coraz szerszy zakres zaawansowanych technicznych i specjalistycznych środków wsparcia. Należą do nich:
- publikowanie materiałów o krajach pochodzenia oraz materiałów zawierających wytyczne;
- gromadzenie, analizowanie i rozpowszechnianie danych i prognoz dotyczących azylu;
- udostępnianie wytycznych, zaleceń i najlepszych praktyk w zakresie skutecznego i właściwego stosowania WESA;
- odpowiadanie na zapytania o poradę i informacje od państw członkowskich;
- rozwijanie platform i baz danych teleinformatycznych w celu zwiększenia skuteczności i wydajności systemów azylowych;
- opracowanie praktycznych narzędzi pozwalających na osiągnięcie wspólnych standardów i procesów wysokiej jakości;
- doradztwo w zakresie zobowiązań prawnych;
- mapowanie praktyk w różnych państwach członkowskich; oraz
- ułatwianie tworzenia sieci eksperckich w różnych dziedzinach azylu.
Od 2023 r. EUAA będzie również upoważniona do monitorowania stosowania przez państwa członkowskie unijnych zobowiązań w zakresie azylu i przyjmowania. Pozwoli to Agencji na identyfikację niedociągnięć i współpracę z władzami krajowymi w celu ich wyeliminowania.
Agencja szybko rozszerzyła swoją pomoc operacyjną dla państw członkowskich, zarówno pod względem wielkości pomocy, jak i zakresu swoich działań. Operacje stanowią obecnie główną część działalności Agencji. W EUAA pracuje obecnie blisko 2 000 osób rozmieszczonych w ponad 100 miejscach w różnych państwach członkowskich. W razie potrzeby Agencja może również skorzystać z rezerwy ekspertów ds. azylu liczącej 500 urzędników państw członkowskich. Personel ten wspiera jednostki dublińskie, prowadzi działania informacyjne i szkolenia, pomaga przy zejściu na ląd, ułatwia relokację do innych państw członkowskich, dokonuje rejestracji, przeprowadza przesłuchania w sprawie azylu, przygotowuje projekty opinii, pomaga osobom podejmującym decyzje w drugiej instancji oraz współpracuje z władzami w celu poprawy procedur i warunków.
Operacje EUAA mają mieć charakter tymczasowy, a ich zadaniem jest pomoc w zmniejszeniu presji wywieranej na organy państw członkowskich, poprawić standardy jakości i przyczynić się do zwiększenia odporności systemów krajowych w perspektywie długoterminowej.
Szkolenie krajowych urzędników zajmujących się azylem i przyjmowaniem uchodźców zapewnia wspólne stosowanie standardów WESA na wysokim poziomie. EUAA zarówno opracowuje moduły w wielu specjalistycznych dziedzinach prawa UE w zakresie azylu i przyjmowania oraz praktyk, a także prowadzi szkolenia dla urzędników krajowych oraz instruktorów krajowych (szkolenie instruktorów). Program szkoleń składa się obecnie z 30 modułów, które udostępniono ponad 50 000 uczestnikom. W przyszłości Agencja ma na celu zaoferowanie standardów w zakresie kwalifikacji w odniesieniu do swoich szkoleń, które to standardy dałyby pewność, że pomyślne ukończenie dowolnego modułu (modułów) oznacza, że dana osoba została przeszkolona na najwyższym poziomie w UE.
Wartości Agencji są następujące:
- wsparcie – na rzecz państw członkowskich zainteresowanych stron;
- odpowiedzialność – w stosunku do osób potrzebujących ochrony, zgodnie z wartościami, które stanowią podstawę UE;
- wiedza specjalistyczna – w zakresie zasad i zobowiązań prawnych, które tworzą wspólny europejski system azylowy (WESA);
- zdolność reagowania – na wyzwania i zmieniające się potrzeby państw członkowskich w zakresie właściwego zarządzania służbami azylowymi i recepcyjnymi państw członkowskich;
- odporność – dostosowanego do przyszłych wyzwań obszaru ochrony międzynarodowej, który jest w stanie zaadaptować się do zmian bez rezygnacji z poszanowania praw człowieka i ochrony;
- skuteczność – poprzez odpowiedzialne i efektywne wykorzystanie zasobów publicznych, zarówno wewnątrz Agencji, jak i w ramach wdrażania WESA w Europie.